STAAT IN GRONINGEN

Een ode

Woonwijk De Linie levert telkens weer architectonische verassingen op. Zo lijkt Bastion 4 bij de eerste oogopslag op een ‘gewoon’ modern huis: een witte strakke doos met veel glas. Maar al gauw wordt de aandacht getrokken door een grillig gatenpatroon, helemaal bovenin de voorgevel. Achter die perforaties schuilt ongetwijfeld een verhaal ….

Bastion 4 is ontworpen en wordt bewoond door (architect) Sipke Kingma en zijn vrouw (beeldend kunstenaar) Tanja Isbarn. Het echtpaar vindt dat de mens de natuur danig belast en verstoord. Door opwarming smelten ijskappen en sterven koraalriffen af. Kingma: “Hier begint het verhaal achter de perforaties. Mijn vrouw, onze twee dochters en ik vertoeven regelmatig op Bonaire, een koraaleiland. Daar is bij Tanja haar liefde voor koraal ontstaan. En inderdaad, goed geraden, de perforaties zijn afgeleid van versteende koraalmassa. We hebben als het ware grote platen koraalrif opgenomen in onze woning.”

De platen zijn uitgevoerd in beton. In totaal zijn er zeven geplaatst: twee in de voorgevel, vijf in de achtergevel. Het maken van de platen betonkoraal was een enorme klus. Voor het verkrijgen van de perforaties waren héél veel malletjes nodig, stuk voor stuk met de hand gemaakt. “Daarna de malletjes rangschikken op een tafel en vervolgens beton gieten.” Na uitharding van het beton moesten alle malletjes worden uitgebikt, een werkje dat maar liefst twee weken duurde. Het beton in de buitengevels valt niet op als beton omdat het bekleed is met een stuclaagje.

Iedere plaat heeft zijn eigen gatenpatroon. De perforaties zijn ‘schuin ingesneden’, lopen taps toe. Als overdag het zonlicht door de perforaties naar binnen valt, levert dat inpandig steeds wisselende licht- en schaduweffecten op. ’s Nachts straalt het lampenlicht door dezelfde perforaties naar buiten. Een buurtbewoner schreef daarover: “En dat licht is ’s avonds zoooo mooi.”

In de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw werden percentages van de bouwsom voor nieuwbouw en renovatie aangewend om de gebouwen te voorzien van kunst. Kingma: “Dat was de zogeheten percentageregeling. Omdat wij op vergelijkbare wijze hebben gewerkt, noem ik ons project Kunst am Bau. Tanja en ik hebben architectuur en kunst met elkaar versmolten. In de toekomst gaan we dat zeker vaker doen.”

Een andere benaming voor het project is Muraya di coral, dat is Papiaments voor muur van koraal. Het eindresultaat, Bastion 4, wordt Kas di coral (huis van koraal) genoemd. Met Kas di coral brengen Kingma en Isbarn een ode aan het koraalrif, aan de natuur. Het spreekt voor zich dat het huis milieuvriendelijk moest worden. Daarom is het gehele pand voorzien van led-verlichting en zijn op het dak zonnepanelen geplaatst. Door de vele en grote raampartijen kan het daglicht in ruime mate toetreden, dient het als bron van passieve warmte.

Naast het koraalrif diende ook de ‘tropenarchitectuur’ als inspiratiebron voor Bastion 4. Kingma (Paramaribo, 1959) is geboren en getogen in de tropen. “Daar is een geperforeerde gevel een heel normaal iets. Door perforaties kan wind in de huizen komen, is ventilatie en verkoeling mogelijk. Dat is mooi meegenomen in landen waar het zeer heet kan zijn.”

Kas di coral staat vermeld onder Bahama architecten, het bureau van Sipke Kingma. De architectuurbladen Bauwelt en de Architect toonden al heel snel belangstelling voor Kas di coral. De Architect ging wel erg voortvarend te werk door, zonder overleg met Kingma, een tekst te plaatsen op internet. “Ik wist van niets, opeens kreeg ik vanuit de hele wereld honderden reacties binnen. Allemaal positief. Het koraalverhaal blijkt velen aan te spreken. Anderen zijn verrukt over het dag- en kunstlichtspel. Verder zijn er personen die vinden dat de grillige, organische perforaties zo mooi contrasteren met de strakke architectuur.”