STAAT IN GRONINGEN

Details

De Oosterparkwijk is buitengewoon rijk aan Amsterdamse School-architectuur. Fantastische schoolgebouwen, majestueuze hoekpanden, ‘golvende’ gevels en decoratieve metselverbanden maken de wijk tot een waar lustoord voor architectuurliefhebbers.

Architect Jurjen van der Meer had de Amsterdamse School in zijn achterhoofd toen hij zich boog over het ontwerp voor het blok nieuwbouwwoningen aan de Pioenstraat. “Want daar ontkom je gewoonweg niet aan als je in de Oosterparkwijk gaat bouwen.” En dus liet Van der Meer, in navolging van de Amsterdamse School, de woningen optrekken uit een compacte baksteenmassa.

Natuurlijk had de eigenzinnige architect zijn eigen inbreng. Zo liet hij de kozijnen van de grote vierkante ramen iets uit de gevel steken. Door deze actie komen de ramen over als verrekijkers die de bewoners een nog beter uitzicht bieden op het prachtige Pioenpark. Praktisch werken ze ook als zodanig, een iets uitstekend raam zorgt namelijk daadwerkelijk voor een groter blikveld.

De smalle, verticale raampartijen zijn aangebracht om één geheel te maken van het zeer brede woonblok. Tezamen vormen ze een verbindende lijn, ze houden het geheel samen. Het bouwblok (het geheel) wordt aan weerszijden afgerond door fraai vormgegeven bloembakken. Opvallend is dat ze volledig deel uitmaken van de architectuur. De bloembakken zorgen er tevens voor dat het blok een begin én een eind heeft.

Terug naar de Amsterdamse School, naar de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw. “Het zijn de kleine details die een gebouw maken,” weet Van der Meer. “De architecten van de Amsterdamse School waren daarin ware meesters. Voegen werden bijvoorbeeld vaak verdiept aangebracht. Diepe metselvoegen zorgen er voor dat de textuur en de kleur van de baksteen er beter uitkomt, dat ze een extra accent krijgen. Verder verhogen verdiepte voegen het plastisch effect dat een baksteenmuur sowieso al heeft. Al met al een zeer probaat middel om muren te verlevendigen. Daarom heb ik het toegepast voor de Pioenstraat.”

Een ander detail dat Van der Meer van de Amsterdamse School overnam is het gebruik van zogeheten gesinterde bakstenen. Het woord gesinterd staat voor bijna gesmolten. Omdat de steen is oververhit in de oven is hij vaak vervormd en heeft hij donkere ‘aangebakken’ kleurschakeringen. Gesinterde stenen verlenen muren een expressieve, levendige verschijningsvorm.

Van der Meer, wiens vader metselaar was, legt uit: “Ten tijde van de Amsterdamse School werden stenen gebakken in kolengestookte ovens. De temperatuur binnen zo’n oven verschilde nogal. Dat had tot gevolg dat bakstenen verschillende hardheden en kleuren kregen. Het ontstaan van gesinterde stenen lag dus besloten in het proces, het was een ‘ongelukje’. Tegenwoordige worden gasgestookte ovens gebruikt. De temperatuur binnen deze oven is volkomen gelijkmatig. Alle stenen krijgen dus dezelfde hardheden en kleuren. Wil je een gesinterde steen, een afwijking, dan moet je daar je best voor doen.”

Van der Meer besluit: “Bouw je in de Oosterparkwijk, dan dien je het verleden te respecteren: dus de architectuur van de Amsterdamse School. In mijn ontwerp voor de Pioenstraat heb ik verleden en heden samen gebracht. Enerzijds ogen de woningen modern, anderzijds doen ze denken aan lang vervlogen tijden.”

Het uit vier bouwlagen bestaande woonblok is inderdaad op harmonieuze wijze ingevoegd tussen de bestaande oudere bebouwing: qua bouwhoogte en qua materiaalgebruik. Veel wijkbewoners zijn enthousiast over het ontwerp van Van der Meer: “Goed dat hij baksteen heeft gebruikt. Maar eigenlijk kon hij ook niet anders, want de Oosterparkwijk is een baksteenwijk.”