STAAT IN GRONINGEN

Boomstammen

Steeds meer architecten herontdekken hout als bouwmateriaal. Niet zo vreemd want hout is uitermate handzaam. Het is gemakkelijk te bewerken én bruikbaar voor werkelijk alle onderdelen van een gebouw.
Bovendien is hout, in tegenstelling tot wat velen denken, absoluut niet brand- en onderhoudsgevoelig. Maar daarvoor moet je wel de juiste houtsoorten gebruiken.

Het speeltuingebouw in het Pioenpark, gebouwd in 2003, is ontworpen door architectenbureau Onix BV. De buitenkant van het gebouw is grotendeels bekleed met stammen van lariksbomen. De lariks behoort tot de zogeheten zwaardere houtsoorten. Volgens Onix-architect Jeroen Boersma een soort hout dat niet brandgevoelig is. “Het hout verbrandt, verkoolt tot een diepte van ongeveer twee centimeter. En dan houdt het op, gewoonweg omdat het verkoolde deel een beschermlaag vormt voor het inwendige.”

Omdat zwaar hout niet doorbrandt, is het beduidend brandveiliger dan staal. Dit materiaal kan maar zeer weinig hebben wat brand betreft. Bij een beetje hitte verliest het al aan sterkte en trekt het krom, met alle gevolgen van dien. Daarom mag staal alleen in de bouw worden gebruikt als het een hittebestendige isolatielaag krijgt.

Terug naar de lariks. Het hout van deze brandveilige boom blijkt ook nog eens onderhoudsvriendelijk te zijn. Sterker nog, je hoeft er niets aan te doen. Het hout blijft zoals het is, het rot niet weg. Je hoeft het niet te verven of te impregneren. Dat maakt de lariks tevens tot een houtsoort dat milieuvriendelijk is. Veel verfsoorten en impregnatiemiddelen vervuilen immers.

Het gebruik van hout kent nog meer voordelen. Het absorbeert bijvoorbeeld sneller warmte dan baksteen, beton of kunststof. Zet je de knop van de verwarming een stukje hoger, dan is een houten ruimte beduidend sneller op een hogere temperatuur gebracht dan ruimtes van baksteen of beton. Dat bespaart natuurlijk energie, en dat willen we allemaal. Helaas is hout een relatief duur bouwmateriaal. “Het skelet, het dragende deel van het speeltuingebouw bestaat daarom uit staal,” verklaart Onix-architect Boersma. “Hout had natuurlijk ook gekund, maar dat zou te prijzig worden.”

Het lag voor de hand dat Onix in het boomrijke Pioenpark zou kiezen voor een natuurlijke bekleding van boomstammen. “Je zou kunnen zeggen dat we een directe vertaling hebben gemaakt van de omringende omgeving. Hout roept hout op. Tussen de reeds aanwezige staande bomen hebben we liggende boomstammen neergelegd, een houtstapel.”

Aan de zijde Hyacintstraat komt de boomstammenstapel enigszins vreemd over omdat de afronding beneden, vlak boven het maaiveld, tegen de natuurwetten indruist. Een echte boomstammenstapel kan nooit zo gestapeld worden. “Klopt,” beaamt Boersma. “De exacte weergave van een natuurlijke boomstammenstapel vonden we té vanzelfsprekend. Daarom hebben we een stapeling gemaakt die in werkelijkheid onmogelijk is. Dat roept een zekere spanning op, en dat is precies onze bedoeling.”

Onix werkt graag met hout omdat ze het materiaal flexibel, ambachtelijk, natuurlijk en mensvriendelijk vindt. Hout geeft een ruimte sfeer en beleving. Toch zijn er grenzen volgens Boersma: “Smaken verschillen, maar persoonlijk vind ik dat je niet moet overdrijven met hout. In mijn ogen leidt dat al gauw tot een soort sauna-effect. En dat gaat me te ver.”

Onix heeft naam gemaakt met haar hout-architectuur. Andere bekende houten gebouwen van het bureau zijn zorgboerderij De Mikkelhorst in Haren en het houten woonhuis in Onnen. Verder is Onix de ontwerper van de Vensterschool Oosterparkwijk.