STAAT IN GRONINGEN

Tijd

De bouw van de dom in Keulen begon in 1248 en duurde 632 jaar. In 1884 legde Gaudi de eerste stenen voor de Sagrada Familia. Hij schatte een bouwtijd van 200 jaar. De afbouw van de markante glazen woontoren aan het Gedempte Zuiderdiep zal waarschijnlijk minder lang duren, maar toch ….

Opdrachtgever, bewoner, projectinitiator en ‘meester van het werk’ Wouter Hoogland knikt instemmend als de dom en de Sagrada Familia worden genoemd. “Beide projecten zijn gerealiseerd volgens de middeleeuwse bouwloodsmethode, mijn toren ontwikkelt zich op vergelijkbare wijze.“

Werken volgens de bouwloodsmethode houdt vaak in dat de bouw tijden stilligt … omdat het geld op is, omdat gewenste materialen niet verkrijgbaar zijn of omdat er een tekort is aan vaklieden. Als het werk stilligt, hebben de bouwers alle tijd om rustig na te denken over het project. Om tot nog meer inzicht te komen, het plan bij te stellen of rigoureus te wijzigen. Hoogland: “Tijden van bezinning leiden meestal tot verbeteringen. Werk je continue, dan ontstaan al gauw slordigheden die je had kunnen voorkomen als er meer tijd was geweest.”

De middeleeuwse bouwloods werd geleid door een ‘meester van de wercke’. Deze kwam met het concept en legde dat vervolgens voor aan werkmeesters en vaklieden. Samen, in overleg, werkten ze toe naar het eindresultaat. Een bouwloodsproject was nooit het product van één persoon. Hoogland werkt op dezelfde wijze als zijn middeleeuwse voorgangers. Ook hij heeft zich omringt met een team deskundigen: zijn partner Hannah Versteegh, projectarchitect Eric de Leeuw (toentertijd DAAD Architecten), beeldend kunstenaar (tevens allround ambachtsman en staalbouwer) Jakob Vogel, diverse vaklieden en gemeentemedewerkers.

Aan de glazen toren wordt nu dertien jaar gewerkt. De geschiedenis begint met de aankoop van een verwaarloosd huisje. Als deze is afgebroken wil Hoogland een tuin aanleggen op de locatie. Kan niet volgens de gemeente want er staat een gesloten straatgevel voorgeschreven, er moet dus een gebouw komen. Hooglands ontwerp wordt goedgekeurd: een stalen gevel, doorklieft door een grote glazen erker. “Mooi, maar mag ik ook een voorstel doen,” reageert De Leeuw. Hij komt met het huidige ontwerp: de glazen toren. Hoogland: “Als meester van het werk moet je wel kunnen accepteren dat anderen ook ideeën hebben.”

In 1997 gaat het bouwteam aan de slag met De Leeuws ontwerp. Er is geen vooraf vastgelegd eindbeeld, detailleringen en materiaalsoorten zijn niet omschreven. Daar is bewust voor gekozen want de bouwers willen de uitwerking laten afhangen van wat we ze tegenkomen. De werkwijze van het team is ‘trial and error’. De ene keer pakken materialen en technieken goed uit, de andere keer niet. Soms wordt iets overgedaan, of wordt een plan gewijzigd. Op het dak van de eerste bouwlaag wilde Hoogland een tuin. Maar het voorschrift luidt dat dan een borstwering is vereist. “Zo’n ding wil ik niet, dan maar geen daktuin.”

In verticale vorm werd wél een soort van tuin gerealiseerd. De toren is namelijk een geabstraheerde boom, de vier kolommen vormen de stam en in de glasmassa moeten we ons takken en bladeren voorstellen. De klimplanten tegen de glazen verwijzen naar het bladerdek van een boom.

Van de ooit gedachte daktuin leidt een provisorische trap naar de bovenliggende bouwlaag. Het bouwteam heeft nog niet besloten welke vorm de uiteindelijke, vaste trap krijgt en uit welk materiaal ze zal bestaan. Metaal, hout of misschien toch een ander materiaal?

De bouwloodsmethode houdt dus in dat ideeën en resultaten worden besproken, dat ze desnoods worden overgedaan en dat die resultaten ook weer worden bekeken alvorens verder te gaan. Voor buitenstaanders ongetwijfeld een onrendabele, omslachtige én tijdrovende werkwijze. “En dat is het ook,” beaamt Hoogland. “Maar wij doen het rustig aan omdat we het groepsproces en de factor tijd essentieel achten voor het slagen van het project. We willen een eindresultaat waar we allemaal achter staan, waarvan we zeggen dit is het, beter had het niet gekund.” De Bond van Nederlandse Architecten (BNA) vond dat drie jaar geleden blijkbaar al want in 2007 verkoos ze de toren tot Gebouw van het jaar Regio Noord.